Przewodnik po szkodnikach
Arthropoda , Stawonogi
GROMDA: OWADY (INSECTA)
Charakterystyka:
Opisano ponad 800tyś. różnych gatunków owadów, co stanowi ok. 80% wszelkich zwierząt.
Chociaż owady są bardzo zróżnicowane pod względem rozmiarów i budowy, łączy je kilka podstawowych cech odróżniających je od innych zwierząt.
Owady są bezkręgowcami, nie posiadają kręgosłupa. Ponieważ segmenty ich ciał do kończyny połączone są stawami, zaliczane są do typu stawonogów.
Typ ten obejmuje także takie zwierzęta jak: krewetki, wije i pająki, lecz właściwe owady należą do gromady Insecta.
Najstarsze odkryte skamieliny owadów datowane są na okres dewonu środkowego, czyli około 300mln lat temu. Owady latające pojawiły się dość nagle w skałach karbońskich liczących około 250 mln latające
Zasadniczymi cechami posiadanymi w większym lub mniejszym stopniu przez wszystkie owady są:
Szkielet zewnętrzny.
Twardy Chitonowy szkielet zewnętrzny zapewnia podporę i ochronę. Składa się z szeregu segmentów, których może być nawet 20. Zwykle jednak segmenty te są zgrupowane i wyspecjalizowane w określony sposób, przez co ich liczba wydaje się mniejsza.
Ciało podzielone na trzy części
Ciało owada dzieli się na trzy wyraźne części: głowę, tułów i odwłok.
- Głowa składa się z sześciu zespolonych ze sobą segmentów. Umieszczone na niej są narządy gębowe i narządy zmysłów.
- Tułów składa się z trzech segmentów, z których każdy zaopatrzony jest w parę nóg, a drugi i trzeci często również w parę skrzydeł. Opisana budowa jest wzorcem podstawowym, który może podlegać pewnym modyfikacją, np. muchy mają tylko jedną parę skrzydeł, zaś chrząszcze mają jedną parę skrzydeł ( tylnych ) służących do latania i przekształconą parę drugich ( przednich ), które zwykle przykrywaną tułów i odwłok, zapewniając im ochronę.
- Odwłok często składa się zwykłe z 11 segmentów, które często nachodzą na siebie teleskopowo
Niedojrzałe formy owadów, larwy i poczwarki charakteryzują się taką samą budową, choć nieraz w znacznie uproszczonej formie, np. oczy i kończyny są bardzo prostymi strukturami, a skrzydła są jedynie zawiązkami
Klasyfikacja
Szkielet zewnętrzny stanowi ograniczenie dla wzrostu owadów, wymaga więc zrzucenia (linienia), jeśli owad ma powiększyć swoje rozmiary. Lnienie jest więc istotnym procesem w rozwoju owada. Pozwala również na klasyfikację owadów ze względy na ich cykl życiowy, co z kolei może być ważne z punktu widzenia ich zwalczania.
Klasyfikacja ta wygląda następująco:
Podgromada Apterygota – owady bezskrzydłe. Nie przechodzą one przeobrażenia. Zrzucenie starego pancerza może mieć miejsce po osiągnięciu dojrzałości.
Rzędy z gatunkami o znaczeniu dla higieny sanitarnej:
- Thysanura – rybiki, w tym rybik cukrowy i piekarniany
- Collembola - skoczogonki
Podgromada Pterygota – owady uskrzydlone. W ich przypadku dorosłe osobniki wyraźnie różnią się od młodych, nie zrzucają też pancerzyków. W podgromadzie tej wyróżniane są dwie jednostki systematyczne:
Nadrząd Exopterygota - skrzydła tych owadów rozwijają się na zewnątrz; przechodzą one niepełne przeobrażenie, a nimfy przypominają dorosłe
Rzędy zawierające gatunki o istotnym znaczeniu dla higieny sanitarnej:
- Orthoptera - świerszcze itp.,
- Dermaptera – skorki
- Dictyoptera - karaczany
- Isoptera – termity
- Psocoptera – psotniki ( gryzki )
- Mallophaga – wszoły
- Anoplura - wszy
- Hemiptera – pluskwiaki
- Thysanoptera – wciornastki
Nadrząd Endopterygota – skrzydła tych owadów rozwijają się wewnątrz. Cechuje je pełne przeobrażenie. Oznacza to, że pomiędzy jajem a dorosłym osobnikiem zachodzi ogromna zmiana z wyraźnymi stadiami larwy i poczwarki
Rzędy zawierające gatunki o istotnym znaczeniu dla higieny sanitarnej:
- Diptera - muchy
- Siphonaptera – pchły
- Lepidoptera – motyle
- Coleoptera - chrząszcze
- Hymenoptera – błonkoskrzydłe ( osy i mrówki )
Status szkodnika
Owady są najbardziej liczne ze wszystkich zwierząt lądowych i i występują w każdym środowisku poza morzami.
Sukces ten można przypisać:
- szkieletowi zewnętrznemu, który pełni funkcję ochronne i zapobiega utracie wody
- mobilności, zwłaszcza w przypadku owadów latających, która pomaga skutecznie poszukiwać pożywienia, schronienia, miejsc rozrodu itp.,
- pełnemu przeobrażeniu, w którym larwy przystosowane są do jedzenia i wzrostu, dorosłe osobniki zaś do prokreacji i rozprzestrzeniania się. Pozwala to również tym stadiom rozwojowym zajmować różne środowiska, co zwiększa możliwości przetrwania i rozwoju
- szybkiej reprodukcji umożliwiającą efektywną eksplotację zasobów w razie nastania dogodnych warunków
- niewielkim rozmiarom – typowo między 0,5 a 40mm – ułatwiając dostęp do pożywienia i schronienia,
- zdolnością adaptacyjnym – ogromnemu zróżnicowaniu form dostosowanych do zamieszkiwanego rodzaju środowiska
Szkodniki można zdefiniować jako szkodniki dokuczliwe lub powodujące straty. Tylko około 0,5% gatunków owadów to szkodniki, z czego większość opanowuje rośliny lub materiał roślinny. Korzystne warunki dla owadzich szkodników powstają wszędzie tam, gdzie skoncentrowane są rośliny uprane ( pole, magazyn). Człowiek i jego środowisko, w tym udomowione zwierzęta, również mogą być obiektem infestacji, jeśli zaistnieją po temu odpowiednie warunki.
Poza sektorem rolnym owady są szkodnikami, gdyż powodują:
- utratę przechowywanych produktów
- obniżenie jakości przechowywanych dóbr poprzez:
- potraktowanie ich jako pożywienia
- skażenie organizmami chorobotwórczymi
- fizycznie zanieczyszczenie
- efekty wtórne, np. przegrzanie ziarna
- dokuczliwość
- zagrożenia zdrowotne, np.
- bierne przenoszenie organizmów chorobotwórczych
- czynne przenoszenie organizmów chorobotwórczych
Dodatkowo owady mogą być źródłem reakcji alergicznych, ukąszeń i użądleń. Wyobrażenia na ten temat infestacji pasożytami zewnętrznymi mogą prowadzić do zaburzeń psychicznych w postaci urojonej parazytozy.
poradnik pochodzi z "Atlas szkodników w higienie sanitarnej" przygotowany przez firmę BAYER
![[{[item.product.name]}]]([{[item.product.photo.url]}] 125w)
