Rząd: Diptera ( dwuskrzydłe )

Rodzina: Muscidae

Opis

Charakterystyka

Pojedyncza para błoniastych skrzydeł; tylne skrzydła przekształcone w buławkowate twory 0 przezmianki ( łac. halterae ); aparat gębowy liżący, kłujący lub niekłujący; duże oczy złożone; stopy 5 - członowe; przeobrażenie zupełne ze stadiami jaja, larwy, poczwarki i dorosłego osobnika

Charakterystyka gatunkowa

Mucha domowa ( Musca domestica )

Dorosłe osobniki osiągają 6 – 8 mm długości i 13 – 15 mm rozpiętości skrzydeł; tułów szary z czterema wzdłużnymi, ciemnymi paskami; spodnia połowa odwłoka płowa i czasami przezroczysta po bokach, z centralnym, ciemnym pasem rozszerzającym się ku tyłowi i zakrywającym ostatnie segmenty odwłoka; w spoczynku skrzydła pozostają rozłożone; czwarta żyłka na skrzydle w odcinku końcowym skręca ostro ku górze.

Zgniłówka pokojowa ( Fannia canicularis )

Dorosłe osobniki osiągają 6mm długości i 12 mm rozpiętości skrzydeł; tułów szary z trzema wzdłużnymi paskami, mniej wyraźnymi niż u muchy domowej; duża, żółta łatka w początkowej części odwłoka; w spoczynku skrzydła złożone wzdłuż grzbietu; czwarta żyłka na skrzydle w prostej linii kieruje się ku brzegowi skrzydła.

Miejsca występowania

Mucha domowa ( Musca domestica ) jest wszechobecnym owadem, którego zasięg w locie wynosi co najmniej 8 kilometrów. W pomieszczeniach są bardzo ruchliwe. W pomieszczeniach są bardzo ruchliwe. W chłodniejszym klimacie zasadniczo przestają rozmnażać się przed zimą. Zimują jako larwy, poczwarki lub dorosłe osobniki. Jednakże w ciepłym otoczeniu muchy domowe pozostają aktywne i rozmnażają się przez cały rok.

Zgniłówki pokojowe ( Fannia canicularis ) często spotyka się w budynkach ferm drobiu. Charakteryzują się chaotycznym lotem i często można je zobaczyć w dużych chmarach wokół sztucznego światła. Zgniłówka lepiej toleruje chłód niż mucha domowa. Zimuje głównie jako poczwarka, chociaż - podobnie jak w przypadku muchy domowej - dorosłe osobniki mogą zachować aktywność i rozmnażać się przez cały rok w ciepłych warunkach.

Znaczenie jako szkodnika

Muchy domowe mogą przenosić pasożyty jelitowe lub ich jaja oraz są potencjalnymi nosicielami chorób, takich jak czerwonka, grypa żołądkowa, dur brzuszny, cholera i gruźlica. Nie są wybredne: odwiedzają i żerują na każdym rodzaju dającego się rozpuścić stałego pokarmu, którym może być zarówno wilgotna, gnijąca materia, jak i żywność przeznaczona dla ludzi. Muchy rozpuszczają pokarm, zwracając nań treść żołądkową wraz z sokami trawiennymi. „Płyn” ten jest następnie pobierany za pomocą ssących elementów aparatu gębowego. W ten sposób owad pobiera organizmy patogenne, które mogą być rozprzestrzeniane podczas kontaktu z innymi powierzchniami lub mogą ulegać przenikaniu przez układ pokarmowy w jego ciele. Musze kropki, powstające w trakcie żerowania lub defekacji, skutkują dyskwalifikacją jakościową produktów rolnych, np. jaj. Ponadto muchy często są powodem skarg sąsiedzkich do władz sanitarnych i poważnych konsekwencji, gdy inwazje tych owadów rozprzestrzeniają się poza typowe miejsca ich żerowania, takie jak wysypiska i budynki gospodarcze.

Zgniłówka pokojowa wykonuje dalsze loty i rzadziej pozostaje w spoczynku niż mucha domowa. Samice tego gatunku zwykle pozostają blisko miejsc wylęgu, migrują zaś tylko samice. Z tego powodu mucha zgniłówka stanowi mniejsze zagrożenie epidemiologiczne niż mucha domowa. Duże populacje i podobne zwyczaje żywieniowe oznaczają jednak, że i ten owad ma znaczny potencjał jako przenosiciel chorób. Czasami podejrzewa się zgniłówkę o wywoływanie mszycy jelitowej lub lub muszyce dróg moczowych.

Cykl życiowy

Mucha domowa

Dorosła samica zaczyna składać jaja po 48 godzinach od przeobrażenia w dorosłego owada. W ciągu dorosłego życia, które trwa od jednego do trzech miesięcy, może złożyć 4 – 5 partii jaj po 100 – 150 sztuk. Perłowo białe cylindryczne jaja mają długość 1 mm. Składane są w wilgotnej, rozkładającej się materii, takiej jak odpadki domowe, kompost lub nawóz. Z jaj po okresie od 8 do 48 godzin wykluwają się gładkie, białe i beznogie czerwiowate larwy. Chowają się one w wydrążonych jamach, chroniąc się przez światłem i poszukując optymalnej dla siebie temperatury 21 – 32 stopni C. Po trzykrotnym linieniu osiągają dojrzałość i dorastają do 10 – 12 mm długości.

Latem rozwój larwy może trwać tylko kilka dni, zimą zaś ponad miesiąc. Po osiągnięciu ostatniego stadium larwy opuszczają dotychczasową kryjówkę i kierują się w stronę miejsc o niższej temperaturze, np. gleby. Tam rozwijają się w żółte, brązowe lub czarne poczwarki o długości 6mm. Zależnie od warunków dorosłe osobniki pojawiają się 3 – 4 tygodnie później. Cały cykl rozwojowy trwa zazwyczaj od jednego do czterech tygodni, zależnie od temperatury.

Mucha domowa ma duży potencjał rozrodczy, który umożliwia rozwój bardzo licznych populacji. W umiarkowanym klimacie a jednym sezonie może pojawić się nawet 12 pokoleń, a w klimacie tropikalnym jeszcze więcej.

Zgniłówka pokojowa

Zgniłówki pokojowe łatwo się mnożą w nawozie ptasim, lecz są również zdolne do rozmnażania w innej wilgotnej i rozkładającej się materii. Składanie jaj rozpoczyna się, gdy samica ma 10dni. Jaja mają kształt zbliżonym do banana i 1 mm długości . Na jajach obecne są dwa wzdłużne wałki, które ułatwiają unoszenie się jaja w płynach. W ciągu 24 – 48 godzin wykluwają się z jaj spłaszczone, beznogie , szaro - brązowe larwy. Pokryta włoskami wypukłość na grzbiecie larwy prawdopodobnie ułatwia poruszanie się i unoszenie w półpłynnym ośrodku. Świeżo wyklute larwy często przez pewien czas wędrują, zanim zakopią się w odpowiednim rodzaju pożywienia. Larwa na rozwój potrzebuje co najmniej 8 dni. W tym czasie przechodzi trzy linienia i dorasta do długości 6mm. Stadium poczwarki wymaga bardziej suchego otoczenia i trwa przynajmniej 10 dni. Rozwój od złożenia jaja do pojawienia się dorosłego osobnika zajmuje trzy tygodnie, chociaż może trwać dłużej w chłodniejszych warunkach.

Zwalczanie

Muchy rozwijają się szybko są płodne i bardzo mobilne. By przerwać ich cykl rozwojowy, zwalczać należy zarówno larwy, jak i formy dorosłe.

Higiena/postępowanie

Dobry poziom higieny jest niezbędny, by ograniczyć muchom dostęp do potencjalnych miejsc wylęgu i źródeł pożywienia. Odpady domowe należy przechowywać w szczelnie zamkniętych pojemnikach i szybko wywozić. Materiał wysokiego ryzyka powinien być szczelnie zamykany w torbach i w miarę możliwości spalany. Składowiska odpadów powinny być pokryte warstwą ziemi grubości co najmniej 23cm, którą następnie należy ubić. Ograniczy to możliwość wydostawania się dorosłych osobników i będzie sprzyjać temperaturom fermentacji, w których larwy nie będą zdolne do przeżycia.

W przypadku obornika nawóz powinien być możliwie suchy, zwłaszcza w fermach drobiu, gdzie cieknące poidła mogą tworzyć idealne wilgotne warunki lęgowe. Biotermiczna metoda przechowywania nawozu przewiduje ubijanie go w zbliżone do sześcianów boki ( metoda sprawdza się szczególnie dobrze w przypadku nawozu końskiego). Taka forma magazynowania sprzyja równomiernej, stałej fermentacji nawozu, która jest zabójcza dla larw. Sterty można również przykrywać plandekami, co zabezpieczy je przed składaniem jaj i będzie podtrzymywać temperaturę odpowiednią dla procesu fermentacji.

Przez dostępem dorosłych much budynek mogą zabezpieczać ekrany z siatką o średnicy oka 1,18mm ( można je łatwo zdjąć podczas mycia okien ), kutyny powietrzne, zasłony koralikowe lub drzwi z mechanizmem samo - zamykającym zabezpieczone gumowymi fartuchami.

Fizyczne pułapki na larwy

Pułapki na larwy wykorzystują fakt, iż larwy muszą migrować z miejsc wylęgu do chłodniejszych miejsc przepoczwarzania. Prosta pułapka składa się z betonowej platformy na której umieszczony jest nawóz lub odpadki, otoczonej wypełnioną wodą fosą, do której wpadają migrujące larwy

Insektycydy

Stosowanie insektycydów daje najlepsze rezultaty, jeśli towarzyszy im dobry standard higieny.


poradnik pochodzi z "Atlas szkodników w higienie sanitarnej" przygotowany przez firmę BAYER