Osy - żądlący problem

Rząd: Hymenoptera ( błonoskrzydłe )

Rodzina: Vaspidae

Opis

Charakterystyka:

Długość do 30mm; oczy o nerkowatym kształcie; dwie pary błoniastych skrzydeł, tylne mniejsze niż przednie i połączone z nimi rzędem haczyków; skrzydła w spoczynku ułożone wzdłuż ciała; aparat gębowy przystosowany do żucia i lizania; wierzch pierwszego segmentu tułowia wydłużony w mały płat przykrywajacy nasadę przednich skrzydeł; odwłok u nasady zwężony w stylik; przeobrażenie zupełne ze stadiami jaja, larwy, poczwarki i dorosłego osobnika; zwykle wystepuje zaawansowany system społeczny ( podrodzina Vespinae ).

Charakterystyka gatunkowa:

Rodzaj: Vespula i Vespa

Zbliżone wyglądem. Odróżnia je wzór na czole i odwłoku. W północnej Europie spotyka się następujące gatunki:

Osa pospolita ( Vespula ( Paravespula ) vulgaris )

Gniazda pod ziemią oraz w szczelinach drzew i budynków

Osa dachowa ( Vespula ( Paravespula ) germanica )

Gniazda pod ziemią oraz w zagłębieniach drzew i budynków.

Osa leśna ( Vespula ( Dolichovespula ) sylvestris )

Gniazda zwisające z gałęzi drzew lub budowane pod ziemią

Vespula ( Dolichovespula ) norvegica

Brak kasty robotnic. Jest gatunkiem pasożytniczym składającym jaja w gniazdach osy rudawej.

Osa rudawa ( Vespula rufa )

Gniazda pod ziemią.

Szerszeń europejski ( Vespa crabro )

Największa z os. Względnie rzadka. Gniazda w dziuplach drzew i czasami w budynkach )

Rodzaj: Odynerus, kopułki

Samotnicze osy długości ok. 13mm, głównie czarne z żółtymi wzorami. Samice budują gniazda złożone z kilku komórek, z których każda mieści jedno jajo i zapas pożywienia, np. w postaci gąsienic. Larwy wykluwające się z jaj żerują samie i żyją niezależnie od sąsiadujących larw. Gniazda budowane są w ziemi lub tworzone z miękkiej, przerobionej przez owady „zaprawy”

Znaczenie jako szkodnika

Osy mogą być uznane za owady pożyteczne. W czasie budowania gniazd wiosną i wczesnym latem robotnice zbierają larwy owadów, drobiny mięsa a nawet ryb jako pożywienia dla larw. Pomagają w ten sposób zwalczać owady będące szkodnikami oraz pozbywać się padliny. Robotnice preferują węglowodany o wysokiej zawartości energii, które pozyskują z owców i nektaru kwiatów. Mogą więc zapylać rośliny, choć raczej nie są w tym tak skuteczne jak pszczoły

Zasadniczo jednak osy uważane są za szkodniki powodujące dokuczliwość i zagrożenie zdrowotne. Chociaż uważane są za padlinożerców, żywią się owocami, np. jabłkami, gruszkami i śliwkami, powiększając szkody wyrządzone przez inne szkodniki i choroby. Ponieważ do budowy gniazd potrzebują materiału drzewnego, mogą uszkadzać drewniane elementy konstrukcji budynków, ogrodzeń, a nawet mebli ogrodowych.

Osy są szczególnie uciążliwe pod koniec lata, gdy robotnice nie muszą już zbierać pokarmów bogatych w białko dla larw i mogą oddać się swojej pasji dla słodyczy, np. w postaci dżemów lub syropów. Są dokuczliwe, gdy wlatują do kuchni, piekarni i innych miejsc, gdzie znajdują się słodkie i aromatyczne produkty. Mogą zanieczyszczać żywność i przeszkadzać pracownikom, a nawet być powodem użądleń. Przy dużej ilości os i poczuciu zagrożenia z ich strony może dojść do zatrzymania produkcji w tego typu zakładach.

Większość ludzi najbardziej obawia się ich bolesnych użądleń. Niewyjaśnione wypadki drogowe przypisuje się czasem atakowaniu kierowców przez osy. Nie są uważane za szczególnie agresywne, lecz osy społeczne korzystają ze swych żądeł do obrony gniazd.

Użądlenie jest związane z wstrzyknięciem jadu w ciało ofiary za pomocą zmodyfikowanego pokładełka samicy. Odmiennie niż u pszczół osa może wyjąć żądło z ciała ofiary.

Jad os ma własności hemolityczne, krwotoczne i neurotoksyczne. Obecna jest w nim również histamina powodująca zaczerwienie i opuchliznę.

Użądlenia os w okolicach gardła mogą prowadzić do zablokowania drożności dróg oddechowych. Niekiedy mogą one wykazywać bezpośrednią toksyczność, skutkującą omdleniami, utrudnionym oddychaniem, wymiotami, biegunką i ewentualną pokrzywką. Objawy te są prawdopodobne obserwowane dopiero po wielokrotnym użądleniu. Głównym zagrożeniem jest ryzyko wstrząsu anafilaktycznego pod wpływem wielokrotnego, a niekiedy nawet pojedynczego użądlenia, który może prowadzić do śmierci.

Symptomy mogą pojawić się szybko i obejmować niewydolność oddechową, omdlenia, swędzącą pokrzywkę, puchnięcie twarzy oraz wymioty połączone z bólem, kurczami brzucha lub biegunką. W razie podejrzenia wstrząsu analifilaktycznego należy natychmiast poszukać pomocy medycznej.

Użądlenia można opatrywać zimnymi kopresami i kremami antysitaminowymi aplikowanymi w ciągu 20 minut od użądlenia. By zapobiec infekcji, należy również wetrzeć w skórę odpowiedni krem antyseptyczny.

Cykl życiowy

Osy są zwykle owadami społecznymi corocznie budującymi nowe gniazda. Królowe, które są większe od robotnic, zimują w kryjówkach budynkach, pod luźną korą drzew, a nawet starych gniazdach. Wychodzą wiosną i żywią się nektarem i sokami roślin. Gniazda umiejscowione są pod ziemią, w budynkach, drzewach lub krzewach i powstają z masy papierowej produkowanej przez osy z przeżutego i wymieszanego ze śliną drewna i innego materiału roślinnego. Najpierw przytwierdzane jest sklepienie gniazda, a następnie środkowy pień, na którym opierać się będzie gniazdo. Królowa buduje potem warstwę heksagonalnych zwróconych ku dołowi i ułożonych promieniście wokół pnia komórek. Gniazdo otaczają warstwy masy papierowej, zapewniajac ochronę przez żywiołami i zatrzymują ciepło.

Jaja składane są w pierwszej kondygnacji gniazda zbudowanej przez królową. Są one przytwierdzane do komórek, a larwy wylęgają się w ciągu kilku dni, zależnie od temperatury. Larwy wychodzą z jaj tylko częściowo, by uniknąć wypadnięcia z komórek. W pełni dojrzałe larwy budują jedwabiste kokony i zamykają się w komórkach, w celu przepoczwarzania się. W ciągu 4 – 6 tygodni od zniesienia jaj pojawia się pierwsze pokolenie robotnic. Są to samice, mniejsze od królowych i samców, które wyłaniają się później. Robotnice przyjmują obowiązki związane z utrzymaniem gniazda. Rozbudowują je, dodając kolejne promieniste warstwy komórek zawieszone na trzonach z masy papierowej poniżej pierwszej kondygnacji. W ten sposób może powstać do ośmiu pięter komórek otoczonych masą papierową z wejściem u dołu gniazda. Jeśli gniazdo przegrzewa się, robotnice wentylują je, wibrując skrzydłami lub nawet wnosząc do gniazda krople wody, które chłodzą je przez parowanie. Robotnice poszukują również pożywienia, w szczególności wysokobiałkowego pokarmu dla larw, takiego jak muchy, gąsienice, pająki itp. W rewanżu larwy oddają wydzielinę zawierającą cukier i proteazy. Jest ona odbierana przez robotnice i stanowi dla nich użyteczny suplement diety, jak również pomaga im rozkładać białkowe pokarmy przeznaczone dla larw. Jest to trofolaksja – relacja, w której obie strony osiągają korzyść i która prawdopodobnie pomaga zapewnić lojalność robotnic wobec gniazda.

Podczas gdy robotnice rozbudowują gniazdo, królowa poświęca czas na składanie jaj. Każda komórka może być wykorzystywana wielokrotnie do odchowania larw i pod koniec lata gniazdo może liczyć 20tys. lub więcej os.

Jesienią wyłaniają się nowe królowe i samce. Te ostatnie zapładniają królowe, które następnie wyruszają w poszukiwaniu miejsc hibernacji. Wraz z nadejściem ostrych chłodów gniazda wymierają.

Zwalczanie

Metody zwalczania mogą być skierowane przeciwko osom poszukującym pożywienia oraz przeciwko gniazdom

Zwalczanie os latających w poszukiwaniu pokarmu

Higiena / postępowanie

Latającym osom można odciąć dostęp do pomieszczeń moskitierami z siatki o średnicy oka 3mm. Pułapki przynętowe mogą być przydatne w ograniczonym zakresie.

Zwalczanie insektycydami

Opryskiwanie przestrzenne:

W celu uśmiercania latających os można stosować opryskiwanie przestrzenne na dużą lub małą skalę ( np. niewielkie pojemniki aerozolu). Należy uważać na możliwość użądlenia przez podtrute osy.

Opryskiwanie powierzchni:

Aplikacja rezydualnej warstwy insektycydu może być pomocna w lokalnej ochronie przed osami, np. wokół miejsc wydawania syropów.

Zwalczanie gniazd os z wykorzystaniem insektycydów:

Gniazda można zlokalizować, poszukując śladów aktywności os w prawdopodobnych miejscach gniazdowania w czasie dobrej pogody. Można również w tym celu obserwować szlaki przelotów os od i do gniazd. Optymalnie jest stosować środki owadobójcze na gniazda, gdy panuje wokół nich niewielka aktywność os.

Operator aplikujący środek powinien nosić odpowiedni ubiór ochronny, obejmujący osłonę twarzy, rękawice oraz szczelnie dopasowane rękawy i mankiety spodni. Osoby postronne powinny trzymać się z daleka.

Na gniazda można stosować:

Preparat w firmie pylistej:

Proszek owadobójczy można stosować wokół i do wewnątrz wejścia gniazda. Robotnice zostają skażone, gdy wracają do gniazda i wnoszą proszek do środka. Proszki aplikuje się za pomocą mechanicznego rozpylacza, który może być wyposażony w tuby przedłużające, łyżką ( która może być zamontowana na wysięgniku ) lub ze stosownie oznaczonego opakowania z aplikatorem opracowanym przez producenta środka.

Opryskiwanie powierzchni

Płynny preparat do opryskiwania powierzchni można aplikować obficie bezpośrednio do gniazda lub otworów wejściowych ukrytych gniazd.

Jeżeli podobał Ci się opis dotyczący zwalczania os i szerszeni to rekomendujemy przeczytanie innych naszych Artykułów blogowych o szkodnikach