Roztocza

Rząd: Acarina ( Roztocze ) Mesostigmata/Gamasina

Opis

Charakterystyka

Roztocze zwykle nie przekraczają 2mm. Brak widocznej segmentacji. Ciało składa się z workowatej idiosomy i gnatosomy, na którą umiejscowione są narządy gębowe i czuciowe. Aparat gębowy obejmuje parę 3-członowych chelicer ( szczękoczułek ), które mogą być szczapowate lub klujące.

Indiosoma jest okrągłą lub owalna, a jej powierzchnia grzbietowa stwardniała i pokryta tarczowatymi płytkami. Dorosłe osobniki mają osiem odnóży, zwykle dobrze rozwiniętych. Przednia para wykorzystywana jest raczej jako organ czuciowy niż do poruszania się. Występuje pojedyncza para przetchlinek pomiędzy drugą a trzecią lub trzecią a czwartą parą odnóży. Przeobrażenie niezupełne ze stadiami jaja, larwy i nimfy.

Charakterystyka gatunkowa:

Ptaszyniec kurzy ( Dermanyssus gallinae)

Dorosłe mają 0,7 – 1,0mm długości: idiosema owalna, ubarwienie ciała od bezbarwnego po jasnoczerwone lub szaroczarne ( jeżeli zawiera częściowo przetrawioną krew ); chelicery samic dobrze rozwinięte, wąskie na końcu i osiągające długość około połowy długości idiosomy; powierzchnia grzbietowa wyposażone w parę szczecin (setae).

Ornithonyssus sylviarum

Czasami mylony z ptaszyńcem kurzym, chociaż żyje na żywicielu i jest aktywny za dnia. Szczękoczułki nie zwężają się ku końcowi i wyposażone są w szczypce pozbawione ząbków lub szczecinek; płyta sternalna z dwoma parami szczecinek

Miejsce występowania

Ptaszyniec kurzy jest gatunkiem kosmopolitycznym szeroko rozpowszechnionym w całej Europie. Jest naturalnie spotykany w gniazdach dzikich ptaków. Niewielkie rozmiary roztoczy idealnie predestynują je do pasożytowania na ptakach. Żywią się krwią, są szczególnie charakterystyczne dla gniazd gołębi, szpaków, wróbli, jaskółek i oknówek. Gdy opierzone już ptaki opuszczają gniazda, roztocze mogą się wraz z nimi rozprzestrzeniać i atakować pobliskie budynki, w tym fermy drobiu. Dorosłe osobniki są odporne na odwodnienie oraz głód i mogą przetrwać bez pożywienia przez kilka miesięcy. Ekstremalne temperatury, np.> 45st C i <20st C, są dla nich śmiertelne, a najłatwiej im przetrwać przy wysokich wilgotnościach względnych, np. 70%.

Ptaszyniec kurzy jest ważnym szkodnikiem ferm drobiu i pojawia się niezależnie od stosowanego systemu hodowli. Warunki panujące w kurnikach są idealne dla roztoczy, dzięki czemu szybo mogą się rozwijać duże ich populacje. Roztocze prowadzą nocny tryb życia, spędzając dzień w spękaniach i szczelinach, gdzie mogą uniknąć zjedzenia przez ptaki. W nocy szybko przechodzą na ptaki i żerują na nich do dwóch godzin. Świeżo po żerowaniu mają jasnoczerwony kolor, który w miarę trawienia krwi ciemnieje. Po pełnym przetrawieniu pokarmu znów stają bezbarwne.

Roztocze trafiają do ferm drobiu wraz z dzikimi ptakami, nowo przewożonym drobiem lub na sprzęcie, środkach transportu czy ubraniach.

Znaczenie jako szkodnika

W opanowanych budynkach atakują ludzi, powodując bolesne i swędzące ukąszenia. Rozległe infestacje na fermach drobiu prowadzą do szeregu problemów, w tym:

• niepokoju i stresu u ptaków, które mogą nie chcieć korzystać z opanowanych gniazd.

• zwiększonego wyskubywania piór.

• anemii, prowadzącej w ostrych przypadkach do śmierci.

Ptaszyniec kurzy jest podejrzewany o przenoszenie takich bakterii jak Salmonella spp., Erysipelothrix rhusiopathiae (czynnik chorobotwórczy róży), wirus rzekomego pomoru drobiu itp.

Roztocze powoduje zmniejszenie produkcji poprzez:

• słabszy przybór wagi

• mniejszą nośność

• pogorszenie jakości jaj

• mniejszy rozmiar jaj

• pogorszenie jakości skorupek

• pogorszenie koloru żółtka

• zanieczyszczenie roztoczami i ich odchodami.;

Cykl życiowy

Samice składają nawet 40 jaj w pojedynczych partiach do 7 sztuk po 12 - 24 godzinach od posiłku z krwi. Jaja są owalne mają kremową barwę i około 0,4mm długości. Składane są w gniazdach oraz spękaniach i szczelinach wokół grzęd. Po jednym do trzech dni wylęgają się z nich sześcionogie larwy. Larwy nie żerują i pozostają nieruchome do czasu linienia, które następuje w ciągu dwóch dni i w wyniku którego pojawia się stadium nimfy o ośmiu odnóżach.

Podobnie jak dorosłe osobniki, nimfy żywią się krwią, zwykle nocą. Dzień spędzają w spękaniach i szczelinach w i wokół gniazd. Typowo występują dwa stadia nimfalne przez pojawieniem się dorosłego osobnika. W korzystnych warunkach pełen cykl rozwojowy trwa około tygodnia.

Zwalczanie

Ocena infestacji

Populacje ptaszyńców mogą się zadomowić bardzo szybko, a walka z dobrze już zadomowionymi roztaczani jest bardzo trudna. Ważna jest regularna obserwacja, pozwalająca podjąć kroki na możliwe wczesnym etapie infestacji. Można szukać roztoczy w gniazdach ptaków, lecz ich nocny tryb życia i fakt, iż za dnia kryją się w szczelinach, utrudnia ocenę wielkości populacji.

Można je wypędzić z kryjówek, np. w narzędziach, ostukując je nad arkuszem papieru.

Higiena/postępowanie

Infestacje związane z gniazdami dzikich ptaków można zwalczać, usuwając i niszcząc gniazda ( z poszanowaniem przepisów dotyczących ochrony gatunkowej ).

W fermach drobiu należy dołożyć starań, by ograniczyć liczbę kryjówek dostępnych dla roztoczy. Można to osiągnąć ograniczając wykorzystanie drewna, stosując łatwe w czyszczeniu nieprzepuszczalne materiały, odpowiednio projektując wyposażenie i uszczelniając potencjalne kryjówki. Należy uważać, by nie dopuścić do zawleczenia infestacji z nowo przewożonym drobiem, na sprzęcie, środkach transportu lub ubraniach. Budynki powinny być zabezpieczone przed dostępem dzikiego ptactwa mogącego być potencjalnym źródłem roztoczy.

Gruntowne czyszczenie pustych kurników, wyłącznie z obejściem, z wykorzystaniem myjek ciśnieniowych parowych itp. również ogranicza populację roztoczy i powinno poprzedzać zastosowanie akarycydów. Urządzenia powinny zostać w razie potrzeby rozmontowane i dokładnie oczyszczone.

Zwalczanie preparatami insektobójczymi

W przypadku infestacji związanych z gniazdami dzikich ptaków opanowany obszar powinien być potraktowany odpowiednim preparatem insektobójczym. Opanowane powierzchnie ferm drobiu należy poddać działaniu preparatów natychmiast po zidentyfikowaniu miejsc infestacji, ze szczególnym uwzględnieniem kryjówek roztoczy. Gruntowne aplikacje preparatami insektobójczymi w kurniku należy przeprowadzać po opróżnieniu ich z ptaków i wysprzątaniu nawet kilkukrotnie.