Rząd: Lepidoptera ( łuskoskrzydłe, motyle )
Opis
Charakterystyka:
Motyle posiadają dwie pary dobrze rozwiniętych, błoniastych skrzydeł z niewielką liczbą żyłek poprzecznych pokrytych szerokimi łuskami; generalnie aparat gębowy ssący; przeobrażenie zupełne ze stadiami jaja, larwy, poczwarki i osobnika dorosłego; larwy zwykle posiadają osiem par kończynami
Nadrodzina: Pyraloidea ( rodzina Pyralidae )
Nadrodzina: Tineoidea ( rodziny Oecophoridae , Tineidae )
Charakterystyka gatunkowa:
Rodzina: Pyralidae
Mklik próchniaczek ( Ephestia elutella )
Rozpiętość skrzydeł 12 mm; wierzch przedniego skrzydła; szarobrązowy z jaśniejszymi poprzecznymi przepaskami
Mklik daktylowiec ( Ephestia cautella )
Rozpiętość skrzydeł 12 – 18 mm; wierzch przedniego skrzydła: szarobrązowy; prosta ciemna wewnętrzna linia z szerokim pasem jasnych łusek od wewnątrz skrzydła, zygzakowata linia zewnętrzna słabo widoczna.
Mklik mączny ( Ephestia kuehniella )
Rozpiętość skrzydeł 20 – 25 mm; wierzch przedniego skrzydła: ukośny nieregulowany, wewnętrzny pas kropkowany lub paskowany brak jasnego pasa wzdłuż wewnętrznej krawędzi; zewnętrzny pas jest trudno dostrzegalny.
Omanica spichrzanka ( Plodia interpunctella )
Rozpiętość 10 – 15 mm; wierzch przedniego skrzydła nasadowa cześć ( jedna trzecia ) bladożółta; reszta brązowa
Omacnica ryżanka ( Corcyra cephalonica )
Rozpiętość skrzydeł 15 – 25 mm; wierzch przedniego skrzydła: jednolicie blade płowobrązowe; brak wyraźnego wzoru, chociaż żyłki mogą być lekko cieniejsze.
Rodzina: Oecophoridae
Mól nasienniczek ( Hefmannophila pseudospretella )
Rozpiętość skrzydeł 15 – 25 mm; wierzch przedniego skrzydła; płowe z brązowymi piegami; przypomina mola nasiennicza, lecz wyróżniają go białe łuski na głowie i tułowiu.
Rodzina: Tineidae
Mól włosienniczek ( Tineola bisselliella )
Rozpiętość skrzydeł 10 – 15 mm; wierzch przedniego skrzydła: jasne w kolorze ochry i płowe, bez wzoru.
Miejsce występowania
Mole i mkliki można napotkać w wielu różnych produktach magazynowych. Niektóre gatunki związane są z produktami roślinnymi ( obserwuje się zróżnicowany poziom specjalizacji względem poszczególnych produktów ), inne zaś z produktami zwierzęcymi - zwłaszcza tekstyliami.
Mklik próchniczek
Szeroko rozpowszechniony w klimacie umiarkowanym. Rzadko bywa zawlekany, chyba że wraz z produktami z innych rejonów o klimacie umiarkowanym,
Mklik daktylowiec
Gatunek tropikalny lub subtropikalny, często znajdowany w towarach importowanych.
Mklik mączny
Pochodzi z Ameryki Środkowej, lecz obecnie jest kosmopolityczny. Stanowi szczególny problem w przetwórniach pasz, piekarniach a nawet w zakładach gastronomicznych. Zwykle jedno pokolenie rocznie, lecz w ciepłych warunkach może rozwijać się 4 – 6 pokoleń, zaś dorosłe osobniki obserwowane są przez cały rok.
Omacnica spichrzanka
Kosmopolityczny gatunek pochodzący z Ameryki Płd. W ciepłych warunkach przez cały rok.
Omacnica ryżanka
Gatunek tropikalny często znajdowany w krajach europejskich na towarach importowanych. W klimacie umiarkowanym może przetrwać cały rok w ogrzewanych magazynach, lecz zwykle występuje jedno pokolenie tego motyla.
Mól nasienniczek/Endrosis sarcitrellaa
Oba te gatunki są kosmopolityczne i powszechnie spotykane na produktach pochodzenia roślinnego i zwierzęcego.
Mól włosienniczek
Powszechnie znajdowany na produktach zwierzęcych
Znaczenie jako szkodnika
Larwy wymienionych wyżej motyli mogą powodować znaczne szkody w produktach magazynowych poprzez żerowanie lub zanieczyszczanie oprzędem lub odchodami. Dorosłe owady nie czynią szkód, gdyż żywią się pokarmem płynnym i wodą lub nie żerują w ogóle. Najwięcej problemów stwarzają wytwarzane przez larwy oprzędy i odchody. Oprzęd może całkowicie pokrywać magazynowane produkty i powodować blokowanie maszyn. Problem ten nasila, gdy oprzęd sprzężony jest z odchodami, żywnością i kurzem.
Mklik próchniczek
Jeden z głównych szkodników w magazynach, a ostatnio również w placówkach handlowych. Gatunek ten opanowuje zboża, owoce, orzechy w łupinach, nasiona kakao, ryby, przyprawy i tytoń. W przypadku tytoniu preferuje „słodkie” odmiany, niszcząc nieraz całe przestrzenie między żyłkami liścia. Infestacje mklików są szczególnie groźne, gdy pszenica i mąka składowane są luzem, choć nie zdarza się, by atakowały towar składowany w silosach.
Mklik daktylowiec
Stanowią szczególny problem w przypadku suszonych owoców i orzechów, choć atakują również zboża, nasiona oleiste i produkty czekoladowe.
Mklik mączny
Oprzęd larw może blokować maszyny w przetwórniach pasz. Larwy wygryzają otwory w siatkach sit i mogą atakować gotowe produkty w młynach.
Omacnica spichrzanka
Gatunek ten jest poważnym problemem suszarni owoców. Atakuje również zboża, nasiona oleiste i orzechy w łupinach. Nagromadzone oprzędy larw również mogą się stac problemem.
Omacnica ryżanka
Motyl ten atakuje ziarno ( zwłaszcza ryż ), nasiona oleiste, nasiona kakao, suszone owoce, przyprawy, napoje.
Mól nasienniczek/Endrosis sarcitrellaa
Oba gatunki atakują szeroki wachlarz produktów, w tym zboża, produkty zbożowe, materiały tekstylne, skórę i korek. Mklik nasienniczek zwykle żywi się odpadkami, podczas gdy Endrosis sarcitrellaa zwykle opanowuje żywność.
Mól włosienniczek
Atakuje produkty zwierzęce, np. wełnę, futro, skórki i skórę. Odgryza włókna, odrzucając pozostałości, przez co niszczy znacznie więcej produktu, niż faktycznie konsumuje.
Cykl życiowy
Na rozwój larw motyli - szkodników produktów magazynowych - duży wpływ mają warunki otoczenia, takie jak temperatura i dostępność pokarmu. Larwy są charakterystyczne i łatwo rozpoznawalne: dobrze rozwinięta głowa; wyraźna segmentacja ciała: trzy segmenty tułowia, każdy wyposażony w parę odnóży o pięciu stawach; dziesięć segmentów odwłokowych: segmenty pd 3 do 6 wyposażone w odnóża odwłokowe ( posuwki) na końcu których znajdują się haczyki; dziesiąty segment odwłokowy posiada parę walw.
Mklik próchniczek
W ciągu 4 dni od wyjścia z poczwarki samica produkuje 100 - 150 jaj, które składa w spękaniach lub szczelinach podłoża. Po 10– 14 dniach wylęgają się z nich larwy o kremowobiałym kolorze z czarnymi plamkami po bokach. Penetrują produkty żywnościowe, w czasie żerowania pokrywając je oprzędem. W klimacie umiarkowanym larwy przechodzą 4 - 5 linień zanim dorosną do ostatecznej długości 12 mm, po czym opuszczają źródło pożywienia i wędrują przez 1 – 3 dni w poszukiwaniu ciemnego miejsca do utkania jedwabistego kokonu. Mogą w tym stanie zapaść w diapauze i zimować do kwietnia lub maja, kiedy to przychodzą w stadium poczwarki. Osobniki wychodzą z poczwarek późną wiosną. W klimatu umiarkowanego cykl rozwojowy trwa od 82 do 206 dni.
Mklik daktylowiec
Składanie jaj rozpoczyna się w ciągu 24 dni od pojawienia się dorosłej samicy, składa do 350 jaj w ciągu pierwszych czterech dni. Pod 3 - 17 dniach z jaj wylęgają się larwy o brudnobiałej barwie, czasem z odcieniem brązu i purpurowymi plamkami. W temperaturze 25 st C larwy osiągają ostatecznie ostateczne rozmiary w ciągu 25 dni. Larwy mklika daktylowca nie zapadają w diapauzę. Poczwarki rozwijają się w pobliżu pożywienia. Stadium to trwa 12 - 17 dni. Wyląg ma miejsce przez cały czas. W niskich temperaturach mklik ten zimuje jako larwa.
Mklik mączny
Gody mają miejsce natychmiast po pojawieniu się dorosłych osobników. Składane jest do 350 jaj, które mogą być przytwierdzone do różnych produktów żywnościowych za pomocą lepkiej wydzieliny. Po 4– 28 dniach z jaj wykluwają się białe lub różowawe larwy, które żyją w jedwabistych kokonach. Po 3 – 5 linieniach larwy są w pełni dojrzałe i osiągają 15 - 19 mm długości. Porzucają one następnie źródło żywności przepoczwarzają się w ciemnych zakamarkach budynków i maszyn 7 - 16 dni. W klimacie umiarkowanym zimują jako larwy, lecz– inaczej niż pozostałe gatunki – zwykle pozostają w zaatakowanym produkcie.
Omacnica spichrzanka
Samice produkują do 500 jaj o barwie szarawobiałej, z których, w zależności od temperatury, po okresie od 1 do 18 dni wylęgają się larwy. Larwy migrują po powierzchni uszkodzonego produktu, pokrywając go oprzędem. Ich ubarwienie Zależy od rodzaju pokarmu: zasadniczo są brudnobiałe, mieć odcień różowobrązowy lub zielony. Po czterech– 7 linieniach larwy osiągają pełną dojrzałość i długość 12 mm. W przypadku tego gatunku pokarm i warunki otoczenia mają ogromne wpływ na długość stadium larwalnego, który może trwać 13- 288 dni. Gdy dojrzałe larwy opuszczają źródło pożywienia, tkają grube białe kokony, w których rozwijają się 7- milimetrowe poczwarki. Dorosłe osobniki wydostają się z poczwarki po 12 - 43 dniach. Motyle te mogą zimować jako larwy które zapadają w diapauzę w jedwabistych kokonach.
Omacnica ryżanka
Składa do 160 jaj wewnątrz lub wokół źródła pożywienia. Larwy są matowobiałe z brązowymi główkami i mają długie, cienkie włoski pokrywające ciało. W sprzyjających warunkach okres rozwoju jaj trwa 15 - 20 dni. Larwy omacnicy wytwarzają duże ilości mocnego oprzędu oraz odchodów zanim utkają gęsty biały kokon dla poczwarki. Stadium poczwarki trwa od 7 do 10 dni.
Mól nasienniczek/Endrosis sarcitrellaa
Gatunki te cechuje podobne cykl życiowy i często dochodzi do równoczesnych infestacji przez oba gatunki. Mól nasienniczek składa do 650 jaj, preferując chropowate otwarte powierzchnie, podczas gdy jaja Endrosis sarcitrellaa są lepkie i składane w szczelinach. Larwy mola nasienniczka są błyszczące i biało ubarwione. Dorastają do długości 16 mm. Larwy zwykle przechodzą diapauzę o zmiennej długości, zależnie od warunków, w jakich rozwijają.
Larwy Endrosis sarcitrellaa są matowe i biało ubarwione. Rzadko przekraczają 14mm długości. Oba gatunki żerują wewnątrz żywności, tworząc wyłożone jedwabną wydzieliną tunele. Kokony poczwarek są nieregularnego kształtu, gdyż posiadają w swej strukturze drobiny żywności i innych materiałów.
Mól włosienniczek
Jaja składane są między włóknami tkaniny lub bezładnie rozmieszczone. Każda samica składa do 160 jaj w okresie 2 – 3 tygodni. Latem po 4 – 10 dniach wylęgają się z nich ruchliwe, białe i przezroczyste larwy. Dorastają do 10 mm długości i ciemnieje im głowa. Larwy budują tunele żywieniowe z oprzędu i przechodzą przynajmniej 5 linień. Larwy budują twarde kokony, w których się przepoczwarzają. Poczwarka ma długość 7mm. Pełen cykl trwa 88 – 254 dni.
Zwalczanie
Metoda i moment podjęcia działań zaradczych zależy od gatunku. Do larw trudno dotrzeć, ponieważ ukryte są wewnątrz uszkadzanego produktu lub w elementach konstrukcji budynku i dostrzec je można tylko wtedy, gdy migrują.
Ocena infestacji
Do chwytania motyli magazynowych stosuje się lepy. Lepowi towarzyszą kapsułki z przyciągającym owady feromonem. Lep jest częściowo odizolowany od otoczenia. Pułapkę zawiesza się około 2 – 3 m nad podłogą. Najlepiej sprawdzają się one w niezapylonych miejscach.
Alternatywnie można stosować pułapki lejkowe. Zwykle wykonane są one z plastiku i obejmują system lejków prowadzących do komory, w którą motyle są łapane i giną od trutki, wody lub detergentu. Pułapki te wyposażone są w wabik feromonowy i szczególnie w zapylonych pomieszczeniach. Najprostszą pułapką jest naczynie z wodą i odrobiną detergentu. Niezależnie od zastosowanej pułapki należy prowadzić zapisy obserwacji.
Higiena/postępowanie
Ważne jest unikanie warunków sprzyjających rozwojowi infestacji motyli. Magazyn należy budować w taki sposób, by zapewnić utrzymanie właściwych warunków przechowywania i łatwe sprzątanie. Powinno być jak najmniej pęknięć i szczelin mogących stanowić kryjówki. Towar należy układać w równe stosy ponad poziomem podłogi, na paletach. Odstępy między stosami zapewniają zapewniają wentylację, możliwości regularnej inspekcji, utrzymania czystości i w razie potrzeby aplikacji środków owadobójczych. Dostępowi larw zapobiegną dobrej jakości opakowania. Rozsypywany towar należy usuwać natychmiast, a już opanowany niszczyć lub poddać fumigacji. Nieporażone produkty nie powinny być przechowywane w pobliżu już opanowanych.
W przypadku moli domowych i odzieżowych należy regularnie przeglądać i czyścić narażone tkaniny, zaś alternatywne miejsca wylęgu, np. gniazda ptasie, należy w miarę możliwości usuwać. Należy pamiętać, że brudne tkaniny stanowią dla nich bardzo atrakcyjne pożywienie niż czyste.
Zwalczanie insektycydami
Najlepsze efekty przynosi łączne stosowanie zwalczania insektycydami oraz przestrzeganie dobrych standardów higieny.
poradnik pochodzi z "Atlas szkodników w higienie sanitarnej" przygotowany przez firmę BAYER
